Η Σαρακοστή είναι για τους πιστούς χριστιανούς μια πολύ σημαντική περίοδος κατάνυξης, ευλάβειας και προετοιμασίας για την Ανάσταση. Απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλη την Ελλάδα, αυτή την περίοδο επικρατούν έθιμα που έχουν διασωθεί μέσα στις δεκαετίες και στους αιώνες, έχοντας ματαλαμπαδευτεί από γενιά σε γενιά.
Η Μύκονος έχει τα δικά της πατροπαράδοτα έθιμα, που τηρούνται καθόλη τη διάρκεια της Σαρακοστής. Τα έθιμα αυτά διατηρούν την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου και κρατούν τον παραδοσιακό χαρακτήρα του νησιού αναλλοίωτο.
Το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρή Δευτέρα, η εικόνα της Παναγίας Τουρλιανής κατεβαίνει από τη θέση της. Σε μια διαδρομή που διαρκεί περίπου δύο ώρες, οι Μυκονιάτες την ακολουθούν από την Άνω Μερά ως τη Χώρα. Η θαυματουργή αυτή εικόνα θεωρείται ότι είναι έργο του Αποστόλου Λουκά. Η εικόνα παραμένει σε μια από τις εκκλησίας της Χώρας μέχρι το Σάββατο του Λαζάρου, όταν και επιστρέφει στο μοναστήρι – και πάλι με τη συνοδεία πιστών.
Την παραμονή αυτής της ημέρας, οι Μυκονιάτισσες πλάθονται τα «λαζαράκια». Πρόκειται για χειροποίητα κουλουράκια με ανθρώπινη μορφή, που φτιάχνονται με ζάχαρη, σταφίδες και μοσχοκάρφια στη θέση των ματιών.
φωτογραφία: dogma.gr
Την Κυριακή των Βαΐων, οι κάτοικοι του νησιού συγκεντρώνονται στον πάλαι ποτέ Μητροπολιτικό ναό της Αγ. Ελένης στο κάστρο. Από εκεί ξεκινάει η περιφορά της εικόνας ενώ τα παιδιά κρατούν βάγια στα χέρια στους. Όπως λέει και το τραγούδι:
Βάγιο βάγιο το βαγιό
Τρώμε ψάρι και κολιό
Και την άλλη Κυριακή
τρώμε το ψητό αρνί
Τη Μεγάλη Εβδομάδα, έχουν την τιμητική τους οι κουλούρες της Λαμπρής ή λαμπροκουλούρες, οι οποίες φτιάχνονται σε διάφορα σχήματα και στολίζονται με κόκκινα αβγά. Οι λαμπροκουλούρες μοιράζονται και τοποθετούνται στο τραπέζι το Μεγάλο Σάββατο, ενώ κάποιες από αυτές φυλάσσονται στην άκρη για να καταναλωθούν μέχρι την Πεντηκοστή.
Τη Μεγάλη Πέμπτη και τη Μεγάλη Παρασκευή, οι φούρνοι φτιάχνουν το ψωμί σε σχήμα σταυρού. Μάλιστα, συμβολικά το κόβουν με το χέρι και όχι με μαχαίρι.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, ο Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος Γυναικών Μυκόνου έχει καθιερώσει να ψέλνεται από γυναίκες το Μοιρολόι της Παναγιάς σε όλες τις ενορίες της Χώρας και της Άνω Μεράς. Το Μοιρολόι είναι το αποκορύφωμα των Σαρακοστιανών τραγουδιών, καθώς δεν είναι μονάχα θρήνος για τον Εσταυρωμένο Χριστό, αλλά και συμπαράσταση στην Παναγία.
Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται,
σήμερα αγγέλοι αρχάγγελοι όλοι μαυροφορούνται
Η περιφορά του Επιταφίου γίνεται στο Ματογιάννι, στη Χώρα.
Το Μεγάλο Σάββατο, η Ανάσταση γίνεται στο γραφικό μοναστήρι του Παλαιοκάστρου στην Άνω Μερά και στη Μητρόπολη της Αλευκάντρας.
Την Κυριακή του Πάσχα, οι Μυκονιάτες γιορτάζουν στα σπίτια τους και το απόγευμα καίνε τον «Ιούδα» στην πλατεία της Χώρας. Στο Γιαλό και στην Άνω Μερά στήνονται υπαίθριες σούβλες. Ανήμερα το Πάσχα αναβιώνει και το έθιμο της «κούνιας», με μια ολάνθιστη κούνια που περιμένει να λικνίσει τους ερωτευμένους.
Το Μεγάλο Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα, το τραπέζι είναι πλουσιοπάροχο, με τον οβελία και όλα τα παραδοσιακά φαγητά στο τραπέζι, ξινότυρο και λούζα, κρεμμυδόπιτα, κεφτεδάκια, τηγανητά συκωτάκια και –φυσικά– κόκκινα αβγά!
