Τo πρωί της περασμένης Παρασκευής ξεκίνησε στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Σύρου η δίκη για το τραγικό δυστύχημα που συγκλόνισε τη χώρα το καλοκαίρι του 2014, όταν ο 10χρονος Μιχαήλ Πασχαλάκης τραυματίστηκε θανάσιμακάνοντας θαλάσσια σπορ με τους φίλους του στο Καλό Λιβάδι στη Μύκονο. Κατηγορούμενοι σε βαθμό κακουργήματος ήταν οι δύο ιδιοκτήτες της επιχείρησης εκμίσθωσης θαλάσσιων σπορ και μέσων αναψυχής, καθώς και ο οδηγός του ταχύπλοου. Αργα το βράδυ της ίδιας ημέρας το δικαστήριο έκρινε ένοχους και τους τρεις κατηγορούμενους για την κακουργηματική πράξη της διατάραξης της ασφάλειας των υδάτινων συγκοινωνιών και τους επέβαλε ποινές πέντε, έξι και επτά ετών. Απέναντί τους έστεκε ο πατέρας του Μιχαήλ, Παναγιώτης Πασχαλάκης, ο οποίος μετά από πέντε χρόνια βρίσκει πια τη δύναμη να χαμογελάσει. Ο ίδιος έσπασε για πρώτη φορά τη σιωπή του και μίλησε στο «ΘΕΜΑ» για την προσωπική του τραγωδία.
Ενα καλοκαίρι, ήλιος, θάλασσα, μια παρέα δεκάχρονων παιδιών πάνω σε tubes, πολλές καταραμένες συμπτώσεις, ακόμη περισσότερες παραβάσεις, ένας θάνατος, ούτε μία συγγνώμη, μια οικογένεια βυθισμένη στο πένθος, ένας πατέρας που μέσα σε ένα απόγευμα πέθανε και αναστήθηκε μόνο και μόνο για να μάθει την αλήθεια. Σκόρπια ντοκουμέντα πάνω σε διάσπαρτες σελίδες που τρυπάνε σαν αγκάθια. Είναι δύσκολο να τα συνθέσεις αν έχεις ευαισθησίες, αδύνατον να μη χύσεις ένα δάκρυ αν είσαι άνθρωπος. Ο Μιχαήλ, το δεκάχρονο παιδί που το καλοκαίρι του 2014 έχασε τη ζωή του σε ένα θαλάσσιο παιχνίδι θα μπορούσε να είναι το παιδί όλων μας και οι υπεύθυνοι του θανάτου του τα αποκυήματα της νοσηρής μας κοινωνίας. Τόσο παράλογα απλά, τόσο απλοϊκά περίπλοκα. Μαζεύω σημειώσεις και δυνάμεις, το πρόσωπο του παιδιού δεν άντεξα ποτέ να το δω, στέκομαι απέναντι στον άνδρα που σίγουρα του έμοιαζε. Τυπική χειραψία, βλέμμα βουρκωμένο, μια σκληρή δημοσιογραφική ερώτηση: «Μπορείτε να ξεκινήσουμε από εκείνη την ημέρα;». Μία ισοπεδωτική απάντηση: «Η ζωή με ανάγκασε να μπορώ…».
Αναζητώντας την αλήθεια
Απόγευμα της 11ης Αυγούστου 2014 στην παραλία Καλό Λιβάδι Μυκόνου. Δεκάδες παιδιά σχηματίζουν ουρά μπροστά σε μια επιχείρηση εκμίσθωσης θαλάσσιων σπορ και μέσων αναψυχής για να κάνουν tubes. Δέκα λεπτά διαδρομής κοστίζουν 100 ευρώ, κανείς όμως από τους αρμόδιους δεν αναρωτιέται πόσο κοστίζει η ζωή ενός παιδιού. Ανάμεσά τους βρίσκεται μια τετραμελής παρέα φίλων και συμμαθητών. Τα παιδιά πληρώνουν το αντίτιμο, ανεβαίνουν στα tubes, η διαδρομή του θανάτου με θύμα τον δεκάχρονο Μιχαήλ Πασχαλάκη έχει μόλις ξεκινήσει: «Ο Μιχαήλ ήταν στην παραλία με τον θείο του και με οικογενειακούς φίλους. Εγώ ήμουν στο σπίτι, δύο βήματα από την παραλία, καθώς δύο ημέρες πριν είχα νοσηλευτεί και είχα εντολή από τον γιατρό να μείνω στο κρεβάτι», εξιστορεί ο κ. Πασχαλάκης κοιτάζοντας στο κενό: «Ξαφνικά μαθαίνω ότι κάτι έχει συμβεί και κατεβαίνω στην παραλία. Επικρατεί πανικός. Κανείς δεν μου λέει κάτι. Οι υπεύθυνοι της επιχείρησης έχουν εξαφανιστεί. Τα τρία παιδιά είναι έξω, όχι όμως ο γιος μου. Βλέπω τον νονό του Μιχαήλ να αρπάζει ένα τζετ σκι και να πηγαίνει μέσα. Επιστρέφει. Το παιδί μου είναι νεκρό. Μετά ήρθε το απόλυτο σκοτάδι…».
Το βλέμμα του Παναγιώτη Πασχαλάκη, όση ώρα μου μιλάει, παραμένει καρφωμένο το κενό. Σκύβω το κεφάλι υποδυόμενη πως κρατάω σημειώσεις, στην πραγματικότητα όμως δεν αντέχω το βάρος της αφήγησής του. Δεν τον διακόπτω με ερωτήσεις, ανόητες φαντάζουν όλες στο μυαλό μου: «Τον πρώτο καιρό ούτε ειδήσεις έβλεπα, ούτε εφημερίδες διάβαζα, το μυαλό μου ήταν νεκρό, δεν λειτουργούσα. Κανείς δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει τον πόνο ενός ανθρώπου που από τη μια στιγμή στην άλλη παύει να είναι γονιός. Ο Μιχαήλ ήταν το μοναδικό μας παιδί, το σοκ για εμάς ήταν καταλυτικό. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να συνεχίσεις να υπάρχεις. Πέρασαν τρεις ολόκληροι μήνες μέχρι ν’ αρχίσω να κινούμαι. Αποφάσισα να σηκωθώ όρθιος διότι η ποινική διαδικασία ξεκινούσε, κι εγώ, αν ήθελα να αποδοθεί δικαιοσύνη, έπρεπε να τρέξω ξωπίσω της. Οι μάρτυρες και τα στοιχεία έπρεπε να βρεθούν εκείνη την εποχή που τα γεγονότα ήταν ακόμη νωπά. Ετσι, παρότι ψυχολογικά μού ήταν αδύνατον να ασχοληθώ με την υπόθεση, όφειλα να κάνω την υπερπροσπάθεια για τον γιο μου. Μέχρι τότε δεν ήξερα απολύτως τίποτα, ούτε καν πώς συνέβη το κακό. Επί έναν ολόκληρο χρόνο έψαχνα μόνος μου στοιχεία και μάρτυρες στους οποίους συστηνόμουν ως εξής: “Είμαι ο πατέρας του παιδιού που σκοτώθηκε στη Μύκονο”.
Αυτό ήταν το όνομά μου. Την εποχή που δεν μπορούσα να σηκωθώ από το κρεβάτι έπρεπε να τρέξω και να αναζητήσω τους μάρτυρες και τις αιτίες. Για να το κάνεις αυτό θέλει τεράστια δύναμη. Αν έψαχνα τώρα για μάρτυρες, δεν θα μου μιλούσε κανείς. Για να μιλήσουν οι άνθρωποι και να αναμειχθούν σε μια ποινική υπόθεση που αφορούσε σε κάποιον άγνωστο πρέπει οι μνήμες τους να είναι νωπές, όπως ακριβώς και ο πόνος μου».
Ούτε μία συγγνώμη
Αναζητώντας τα «πώς» και τα «γιατί», ο κ. Πασχαλάκης έρχεται αντιμέτωπος με γεγονότα και καταστάσεις που οξύνουν τον πόνο του, ενώ τα χείλη των υπευθύνων για τον θάνατο του παιδιού του δεν θα ψελλίσουν ποτέ τη λέξη «συγγνώμη»: «Οχι. Στα πέντε χρόνια που πέρασαν από τον θάνατο του Μιχαήλ κανείς από του υπεύθυνους -ούτε ο οδηγός του σκάφους, ούτε οι επιχειρηματίες- δεν ήρθε ποτέ να μου ζητήσει μία συγγνώμη, να μου πουν “υπάρχει κάτι που θα ήθελες να κάνουμε;”. Θα έλεγε κάποιος ότι δεν το έκαναν επειδή δεν μπορούσαν να βρουν τα κότσια να το κάνουν. Ούτε εμείς είχαμε τα κότσια να ζήσουμε, αλλά αναγκαστήκαμε να τα βρούμε. Oσον αφορά στον οδηγό, που είναι ένα παιδί νεαρής ηλικίας, υποθέτω πως θα σκέφτηκε ότι δεν αντέχει. Σκέφτηκε άραγε ποτέ πώς οι άλλοι αντέχουν να ζουν χωρίς το παιδί τους; Oχι. Εβαλε το εγώ του πάνω απ’ όλα. Αυτό που έχω να του πω είναι ότι στη ζωή αυτή πρέπει να αντέχεις να ζητάς συγγνώμη όσο δύσκολο κι αν σου είναι αυτό…», λέει ο κ. Πασχαλάκης και συνεχίζει: «Oταν άρχισα να ασχολούμαι ενεργά με την υπόθεση αναζητώντας τα αίτια που οδήγησαν στον θάνατο του παιδιού μου, άρχισε να ξετυλίγεται μπροστά μου ένα κουβάρι γεγονότων που ήταν το λιγότερο σοκαριστικά. Ποτέ δεν θα φανταζόμουν ότι σε μία από τις πιο γνωστές παραλίες του νησιού θα μπορούσε να λειτουργεί μια επιχείρηση που θα καταπατά το σύνολο των κανονισμών και της νομοθεσίας χωρίς να την ενοχλεί κανείς. Ηταν αδιανόητο. Εάν η νομοθεσία προβλέπει δέκα πράγματα, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι παρέβησαν και τα δέκα, όλα αποτυπωμένα πλέον σε βουλεύματα και δικογραφίες. Δούλευαν έχοντας εκμηδενίσει όλα τα θέματα ασφαλείας με πρότερο σκοπό το κέρδος. Κάθε παράβαση μεταφραζόταν γι’ αυτούς σε χρήμα. Για μένα οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι ασυνείδητοι. Είναι εγκληματίες! Η επιχείρησή τους ήταν στην κυριολεξία μια παγίδα θανάτου κι όποιος έπεφτε μέσα…».
Ατέλειωτα λάθη, απύθμενο θράσος
Το πρώτο πράγμα που ανακαλύπτει ο κ. Πασχαλάκης είναι ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση -στην οποία εμφανίζονται ως ιδιοκτήτες ένας άνδρας και η κόρη του- δεν είχε άδεια λειτουργίας και ότι ο 22χρονος τότε οδηγός δεν διέθετε τα προβλεπόμενα από τον νόμο προσόντα, δηλαδή την ιδιότητα προπονητή θαλάσσιου σκι αλλά και εμπειρία σε χειρισμό ταχύπλοου. Οπως προκύπτει από τη δικογραφία, ο εν λόγω άνδρας έκανε τρομερά λανθασμένους και επικίνδυνους χειρισμούς. Εκτός από την υπερβολική ταχύτητα που ανέπτυξε και τους επικίνδυνους ελιγμούς στους οποίους επιδόθηκε, όταν ο Μιχαήλ μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά έχασαν την ισορροπία τους και έπεσαν μέσα σε μια θάλασσα όπου επικρατούσαν απίστευτες και ακατάλληλες καιρικές συνθήκες (!), εκείνος αντί να βάλει νεκρά συνέχισε να οδηγεί με αναμμένη τη μηχανή ανάμεσα στα παιδιά. Ηταν θέμα τύχης ποιο από τα τέσσερα θα έχανε εκείνη την ημέρα τη ζωή του. Επίσης, το μοιραίο φουσκωτό παιχνίδι (τριθέσιο tube) στο οποίο επέβαιναν τα παιδιά ήταν παράνομο, δεν είχε λάβει άδεια από το υπουργείο Ναυτιλίας και δεν έπρεπε να χρησιμοποιηθεί.
Εν συνεχεία, ο τραγικός πατέρας ανακαλύπτει πως στο σκάφος δεν υπήρχε παρατηρητής, δηλαδή ένας δεύτερος άνθρωπος ο οποίος θα παρακολουθούσε τα ελκόμενα φουσκωτά και θα καθοδηγούσε τον οδηγό στη φάση της περισυλλογής όταν τα παιδιά ενδεχομένως έχαναν την ισορροπία τους και έπεφταν μέσα στη θάλασσα, παρότι κάτι τέτοιο ορίζεται από τον νόμο. Οταν τα παιδιά βρίσκονταν στη θάλασσα ο οδηγός φώναζε: «Ο καθρέφτης είναι θολός, δεν βλέπω» – η παρουσία παρατηρητή θα μπορούσε να αποβεί σωτήρια για τον Μιχαήλ. Πέρα από αυτό και σύμφωνα με τους πραγματογνώμονες, τα σωσίβια που φορούσαν τα παιδιά ήταν σάπια και μαύρα – κοινώς ακατάλληλα. Πώς να διακρίνεις ένα παιδί με μαύρο σωσίβιο μέσα σε μια σκούρα θάλασσα με κύμα; Πέραν αυτών των τραγικών λαθών και παραλείψεων, το σκοινί που τραβούσε τα φουσκωτά είχε μήκος διπλάσιο από το ανώτατο επιτρεπτό, το ταχύπλοο δεν διέθετε, ως όφειλε, κανένα μέσο επικοινωνίας με την επιχείρηση και την ξηρά, ενώ η επιχείρηση δεν είχε ναυαγοσωστική λέμβο σε ετοιμότητα και χρειάστηκε να πάει άλλο σκάφος στον τόπο του δυστυχήματος μετά από αρκετή ώρα.
Ο κ. Πασχαλάκης αποκαλύπτει επίσης ότι εκείνη την ημέρα ο υπεύθυνος ασφαλείας απουσίαζε από τη θέση του, κάτι που ο νόμος απαγορεύει ρητά. Αναζητώντας το πρόσωπο αυτό, διαπιστώνει ότι υπεύθυνος ασφαλείας δεν ήταν άλλος από την κόρη και συνεταίρο του ιδιοκτήτη της επιχείρησης, η οποία απουσίαζε λόγω προχωρημένης εγκυμοσύνης μην έχοντας φροντίσει να βρει αντικαταστάτη, παρότι ο νόμος ορίζει ρητά και κατηγορηματικά ότι σε περίπτωση απουσίας του υπεύθυνου ασφαλείας η επιχείρηση υποχρεούται να διακόψει κάθε εκμίσθωση. Τέλος, ανακαλύπτει ότι ο ιδιοκτήτης της σχολής είχε προκαλέσει ανάλογο δυστύχημα στην Κρήτη το 1998 εκμισθώνοντας τζετ σκι σε πρόσωπο χωρίς δίπλωμα, στο οποίο σκοτώθηκε ένας δύτης. Οπως σημειώνει ο κ. Πασχαλάκης: «Τότε αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών. Εγώ μίλησα με την οικογένεια του θύματος. Αυτός ο “κύριος” έφυγε από την Κρήτη γιατί θα τον σκότωναν και πήγε στη Μύκονο για να συνεχίσει την εγκληματική δραστηριότητά του σκοτώνοντας το παιδί μου».
Τα όσα αναφέρονται παραπάνω ωστόσο δεν φαίνεται να απασχόλησαν στο παραμικρό τους ιδιοκτήτες της επιχείρησης, οι οποίοι το καλοκαίρι του 2015, σχεδόν έναν χρόνο μετά το τραγικό δυστύχημα που κόστισε τη ζωή σε ένα δεκάχρονο παιδάκι, αλλά και το 2016, εμφανίστηκαν στον Δήμο Μυκόνου ζητώντας άδεια να δουλέψουν ξανά την επιχείρησή τους στο Καλό Λιβάδι! :«Τότε, έκανε ολόκληρη φασαρία επειδή δεν του έδιναν άδεια και έφτασε στο σημείο να απειλήσει κόσμο με μηνύσεις σε περίπτωση που οι αρμόδιοι δεν δημοπρατούσαν την παραλία», λέει κάτοικος της Μυκόνου και συνεχίζει: «Σκαρφίστηκε ένα τέχνασμα προκειμένου η παραλία να δημοπρατηθεί μόνο για κανό και ποδήλατα, ο δήμος όμως αδιαφόρησε. Στη συνέχεια επιχείρησε να πάρει την παραλία κάνοντας αίτηση στο όνομα της κόρης του. Προς τιμήν του Λιμενικού και του δήμου, η αίτησή της κόρης του απορρίφθηκε ομόφωνα και κάπου εκεί σταμάτησε και η προσπάθειά του μαζί με το απύθμενο θράσος του».
Μεγαλείο ψυχής
Ηταν το καλοκαίρι του 2015, όταν μέσα στον αγώνα του για τη δικαίωση του παιδιού του ο κ. Πασχαλάκης αποφασίζει να ιδρύσει τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Safe Water Sports» με στόχο την πρόληψη των θαλάσσιων ατυχημάτων και πνιγμών: «Ηθελα όλη αυτή η κατάσταση να αλλάξει ριζικά ώστε να μην κινδυνεύσει ποτέ κανένα άλλο παιδί. Φτιάξαμε και δωρίσαμε στα λιμεναρχεία όλης της χώρας ένα λογισμικό (παγκόσμια πρωτοτυπία) ώστε να μπορούν να παρακολουθούν online τις αδειοδοτήσεις των θαλάσσιων επιχειρήσεων. Μάλιστα το εν λόγω λογισμικό χρησιμοποιείται ήδη και στην Κύπρο, ενώ και άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Μάλτα, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον. Αρα, αμέσως κάθισαν μπροστά από έναν χάρτη και είδαν ποιοι βρίσκονται σε κάθε παραλία της χώρας. Μέχρι τότε δεν γνώριζαν ποιος είναι πού. Το πιο σημαντικό απ’ όλα έγινε όσον αφορά στους ελέγχους. Βγήκαν συγκεκριμένες εγκύκλιοι που έλεγαν: “Πρέπει ανά τόσες μέρες να ελέγχονται οι παραλίες και οι ναυαγοσώστες και ανά τόσες μέρες οι επιχειρήσεις”. Ολα τα αποτελέσματα του ελέγχου, κάτι σαν τη Διαύγεια, φορτώνονται πλέον ηλεκτρονικά, με αποτέλεσμα οι λουόμενοι να μπορούν εύκολα να δουν ποια επιχείρηση έχει άδεια και ποια όχι.
Αυτό δημιούργησε πίεση σε όλους – στους επιχειρηματίες αλλά και στο κράτος, που αναγκάστηκε να εκδίδει εγκαίρως τις άδειες. Ετσι αδειοδοτήθηκαν αυτοί που πληρούν όλες τις προϋποθέσεις και άρχισαν να γίνονται οι έλεγχοι», λέει ο κ. Πασχαλάκης, και συνεχίζει: «Κάθε χρόνο εκπαιδεύουμε περί τα 40.000 παιδιά με ένα πρόγραμμα εγκεκριμένο από το υπουργείο Παιδείας, ενώ σε όλα τα μαθήματα, ακόμη και στη μουσική, έχουμε εντάξει και δραστηριότητες με θέμα την ασφάλεια στη θάλασσα. Αυτό το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Iδρυμα Σταύρος Νιάρχος και στην επίσημη παρουσίασή του παραβρέθηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο οποίος δήλωσε: “Ο οργανισμός κάνει αυτό το οποίο πρέπει να κάνει το κράτος”. Στη συνέχεια αλλάξαμε τη νομοθεσία καθώς πέρυσι ψηφίστηκαν δύο νέες νομοθεσίες -για τους ναυαγοσώστες και για τα θαλάσσια σπορ- που λύσανε πάρα πολλά προβλήματα και συνέβαλαν στην ασφάλεια των λουομένων, ενώ αναπτύξαμε εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα μέσα από τις οποίες οι πολίτες μπορούν να ενημερώνονται αναφορικά με την ασφάλεια, τη μορφολογία κ.λπ. όλων των ελληνικών παραλιών. Σήμερα, καταρτίζουμε ένα πολύ μεγάλο πρόγραμμα σήμανσης παραλιών με πινακίδες όπου αναγράφονται κανόνες ασφάλειας (έχουν ήδη εγκατασταθεί 500 σε όλη τη χώρα), ενώ με δική μας πρωτοβουλία θεσπίστηκε η 11η Μαΐου ως ημέρα πρόληψης πνιγμών και θαλάσσιων ατυχημάτων, μία ημέρα που ευελπιστούμε να γίνει παγκόσμια».
Το 2017 ο κ. Πασχαλάκης ιδρύει στην παραλία όπου έχασε το παιδί του, εκεί ακριβώς όπου βρισκόταν η επίμαχη επιχείρηση, ένα ενημερωτικό- ψυχαγωγικό κέντρο όπου τα παιδιά έχουν ελεύθερη πρόσβαση και απασχολούνται με διάφορα παιχνίδια που σχετίζονται με την ασφάλεια στη θάλασσα, το κολύμπι και τα θαλάσσια σπορ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογα κέντρα λειτουργούν στην Τανάγρα, καθώς και στον Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης. Τι εύχεται από εδώ και στο εξής ο πατέρας που έκανε τον πόνο του έργο ζωής; «Τώρα πλέον επιθυμία μου είναι η παραλία όπου έχασε τη ζωή του ο Μιχαήλ να μετονομαστεί σε “Καλό Λιβάδι – Μιχαήλ” – μάλιστα έχω υποβάλει σχετικό αίτημα στο δημοτικό συμβούλιο Μυκόνου. Αντιλαμβάνομαι ότι κάθε χρόνο σκοτώνονται παιδιά, νομίζω όμως πως επειδή από αυτό το σημείο, από αυτή την παραλία ξεκίνησε μια τόσο μεγάλη προσπάθεια για να σωθούν άλλα παιδιά, η αποδοχή του αιτήματός μου θα αποτελούσε συμβολική ενέργεια στη μνήμη του γιου μου.
Τι περιμένω τώρα από το δικαστήριο; Να τιμωρηθούν παραδειγματικά οι υπεύθυνοι για τον θάνατο του γιου μου. Δεν μου αρκεί να καταδικαστούν. Πρέπει να μπουν στη φυλακή, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε ως κοινωνία και Πολιτεία να συνετίσουμε άλλους ασυνείδητους εγκληματίες που μπροστά στο κέρδος και τον εύκολο πλουτισμό καταπατούν κάθε μέτρο ασφάλειας και βάζουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Για μένα δεν υπάρχει άλλη τιμωρία. Ο ιδιοκτήτης, η συνεταίρος κόρη του, που ήταν η υπεύθυνη ασφαλείας, και ο οδηγός πρέπει να μπούνε μέσα. Γιατί να μην μπει μέσα η κυρία; Επειδή είναι γυναίκα και έχει παιδιά; Η γυναίκα μου δεν είχε παιδί; Εξαιτίας αυτής και του πατέρα της η γυναίκα μου μπήκε σε μια φυλακή ισόβια, από την οποία δεν πρόκειται να βγει ποτέ ξανά. Η κυρία αυτή κάποια στιγμή θα βγει και θα δει το παιδί της. Η δική μου γυναίκα δεν θα ξαναδεί ποτέ το δικό της παιδί».
Ρομίνα Ξυδά
πηγη protothema.gr
