Από την Όλγα Μάρκαρη
Οι Μυκονιάτες κρατούν ευλαβικά τα ήθη και τα έθιμά τους. Να ξεκινήσουμε από την Πρωτοχρονιά. Την παραμονή ομάδες παιδιών ακόμα και μεγάλων, λένε τα κάλαντα από πόρτα σε πόρτα. Μαγειρεύουν σε όλα τα σπίτια, εκτός από τα γλυκίσματα, ψητό στο φούρνο, κρεμμυδόπιτα από ντόπια τυροβολιά ή μελόπιτα με τυροβολιά, μέλι και κανέλα. Σε όλα τα σπίτια φτιάχνουν λαρδί με χόρτα ή λάχανο που συμβολίζει την αφθονία. Η ημέρα των Φώτων είναι λαμπρή γιορτή. Τότε ξεκινούν και τα μπαλόσια που ηματοδοτούν την Αποκριά. Έθιμο Βενετσιάνικης προέλευσης από τη λέξη ballonzolo = χοροπήδημα, ballocio = χορουδάκι.
Τους χορούς συνοδεύουν τα τοπικά όργανα, βιολιά, τσαμπούνες, τουμπάκια, ξεσηκώνοντας τον κόσμο με παραδοσιακούς χορούς, συρτό, μπάλο, μπαλαριστό, καλαματιανό.
Τις Απόκριες, τις νύχτες, παρέες ντύνονται «κουκούγεροι», δηλαδή μασκαράδες και γλεντούν. Έτσι φτάνουμε στην Καθαρή Δευτέρα με τη λαγάνα και τα νηστίσιμα και τα γλέντια.
Τη Σαρακοστή υπάρχει το έθιμο να κατεβάζουμε την Παναγιά της Τουρλιανής, παλιά εικόνα ιστορικής αξίας, από το μοναστήρι της Άνω Μεράς στη Χώρα. Κατεβαίνει το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρή Δευτέρα. Ακολουθούμε όλοι οι Μυκονιάτες με τα πόδια, μια διαδρομή περίπου δύο ωρών.
Η εικόνα ανεβαίνει πάλι το Σάββατο του Λαζάρου, πάλι με τη συνοδεία πιστών. Οι φούρνοι φτιάχνουν τα λαζαράκια, ένα ζυμαρένιο ομοίωμα ανθρώπου με σταυρωμένα χέρια, μάτια από μοσχοκάρφια (γαρύφαλλα), ζάχαρη, σταφίδες και στεφάνι στο κεφάλι.
Την Κυριακή των Βαΐων όλοι οι κάτοικοι του νησιού μαζί με τους παπάδες όλων των ενοριών, συγκεντρώνονται στο Ναό της Αγ. Ελένης στο Κάστρο (παλιά Μητρόπολη της Χώρας). Από εκεί ξεκινάει η περιφορά της εικόνας, τα παιδιά κρατούν τα πλεκτά βάγια, φτιαγμένα από κλαδιά φοίνικα, χειροποίητα φτιαγμένα από τους παπάδες και πολλούς ενορίτες της κάθε εκκλησίας.
Τη Μεγάλη Εβδομάδα φτιάχνουν στα σπίτια και στους φούρνους Λαμπροκουλούρες με περίτεχνα σχήματα και τις στολίζουν με κόκκινα αβγά. Τις μοιράζουν και τις βάζουν στο τραπέζι το Μεγάλο Σάββατο. Τη Μεγάλη Πέμπτη και τη Μεγάλη Παρασκευή οι φούρνοι δίνουν στο ψωμί το σχήμα του Σταυρού και συμβολικά το κόβουν με το χέρι μη θέλοντας λόγω της ημέρας να χρησιμοποιήσουν μαχαίρι. Τη Μεγάλη Παρασκευή έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια από τον Πολιτιστικό Λαογραφικό Σύλλογο Γυναικών Μυκόνου, να ψέλνεται από γυναίκες το Μοιρολόι της Παναγιάς σε όλες τις Ενορίες της Χώρας και της Άνω Μεράς.
Το Μεγάλο Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα υπάρχουν όλα τα Παραδοσιακά φαγητά στο τραπέζι, βραστό το βράδυ της Ανάστασης, ψητό την ημέρα του Πάσχα, ξυνότυρο και λούζα, ντόπια προϊόντα, κρεμμυδόπιτα, κεφτεδάκια, συκωτάκια τηγανιτά και κόκκινα αβγά. Από τις Λαμπροκουλούρες, κρύβονται μερικές για να φαγωθούν βρεγμένες με νερό την Πρωτομαγιά ως τηνΠεντηκοστή.
Οι Μυκονιάτες εκδηλώνουν το θρησκευτικό τους αίσθημα φτιάχνοντας πολλές φορές το χρόνο Φανουρόπιτα. Χρησιμοποιούν επτά νηστίσιμα υλικά που μας παραπέμπουν στα Εφτά μυστήρια της Εκκλησίας. Τα υλικά είναι αλεύρι ,ζάχαρη, κανέλα , λάδι, σταφίδες, σουσάμι και νερό.
Όταν μπει το φθινόπωρο με καλούς βοριάδες, ξεκινούν τα χοιροσφάγια, με καλέσματα στα σπίτια των ανθρώπων που σφάζουν τα ζώα τους. Εκεί γίνονται γλέντια με καταπληκτικές παραδοσιακές μαγειρικές. Μαζί με το γλέντι φτιάχνουν τις λούζες, τα λουκάνικα, τα σύγλινα, τη γλίνα και παστώνουν το λαρδί του χοίρου, εξασφαλίζοντας το φαγητό όλου του χρόνου.
Τα Χριστούγεννα όλα τα σπίτια μοσχοβολούν από τις Δίπλες, τα Φοινίκια τους Κουραμπιέδες και τα Χριστόψωμα. Στα χωριά φτιάχνουν ένα παραπάνω Χριστόψωμο που το μοιράζουν στα ζώα του σπιτιού. Σε όλη τη διάρκεια του χρόνου γίνονται πανηγύρια. Εκεί γνωρίζεις ένα κομμάτι της αλήθειας του τόπου και τους ανθρώπους του. Εκεί βλέπεις τη φιλοξενία που είναι διάχυτη. Φίλοι, συγγενείς, επισκέπτες του νησιού, όλοι περνούν και δε φεύγει κανένας ακέραστος.
Το έθιμο των πανηγυριών κρατά χρόνια και οι κάτοικοι παρά τον τουρισμό, δείχνουν το σεβασμό και τη βαθιά τους αγάπη στην πολιτιστική τους κληρονομιά και τις παραδόσεις διατηρώντας το μέχρι και σήμερα. Τα πανηγύρια είναι μεγάλα, που πάει πολύς κόσμος, και μικρά.
Οργανώνονται από μια, δύο ή περισσότερες οικογένειες, στις οποίες ανήκει η Εκκλησία που γιορτάζει ή που έχουν τη φροντίδα της. Τα φαγητά που προσφέρουν είναι εξαιρετικά, ιδιαίτερα το βραστό κρέας και ο ζωμός του, κοκκινιστό, κεφτέδες, κρεμμυδόπιτες, άφθονο κρασί, πολλές φορές και ντόπιο, και πολλά άλλα.
Τα πανηγύρια του καλοκαιριού ξεκινούν της Αγίας Τριάδας. Τα σημαντικότερα είναι στις 17 Ιουλίου, της Αγίας Μαρίνας, στην Άνω Μερά και στην περιοχή Βορνά, στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία στο Σκαλάδο, στις 25 Ιουλίου της Αγίας Άννας στην παραλία, στις 26 Ιουλίου της Αγίας Παρασκευής, στις 27 Ιουλίου του Αγίου Παντελεήμονα στο Μαράθι και Βορνά, στις 6 Αυγούστου του Σωτήρος, στις 17 Αυγούστου στον Γλάστρο, στις 23Αυγούστου τα εννιάμερα της Παναγιάς στην Άνω Μερά, στις 29 Αυγούστου της Αποτομής της Κεφαλής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στις 14 Σεπτεμβρίου του Σταυρού στο Μαράθι, στις 17 Σεπτεμβρίου της Αγιάς Σοφιάς, Βορνά. Τον Οκτώβρη, στη Χώρα, του Αγίου Γερασίμου και Αρτεμίου, το Νοέμβριο της Αγίας Αικατερίνης, στις 17 Ιανουαρίου του Αγίου Αντωνίου στον Πήγαδο και του Αγίου Αθανασίου στους πρόποδες του Κούνουπα.
* Όλγα Μάρκαρη
Μέλος του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου Γυναικών Μυκόνου.
mykonostravelguige.gr
